بایدها و نبایدهای ضدعفونی کردن در روزهای کرونایی

این روزها استفاده از ماسک، مواد شوینده و ضدعفونی کننده در بین مردم رشد قابل توجهی پیدا کرده، به گونه ای که مجبور هستیم به نکاتی توجه کنیم که قبل از شیوع ویروس ناخوانده کرونا به راحتی از کنار آن عبور می کردیم.

 

الکل صد درجه برای ضدعفونی کردن توصیه نمی شود

فوق تخصص مسمومیت ها و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، در خصوص انواع مواد ضدعفونی کننده، گفت: محلول و مواد ضدعفونی کننده به دو دسته عمده، مواد ضدعفونی کننده سطوح و مواد ضدعفونی کننده مخصوص دست تقسیم می شوند. یکسری از مواد ضدعفونی کننده مختص و منحصر به دست هستند و یکسری از مواد ضدعفونی کننده مختص سطوح می باشند. 

دکتر شیوا صمصمام شریعت با بیان اینکه دسته بندی دیگری هم برای ضد عفونی کننده ها وجود دارد اضافه نمود: به این دسته بندی مواد ضدعفونی کننده، الکلی و غیر الکلی می گویند، درصد الکل موجود در ضدعفونی کننده های الکلی که برای سطوح استفاده می شود، بیشتر از درصد الکل موجود در مواد ضدعفونی کننده مخصوص تماس با دست است و گاهی هم ترکیب الکل صنعتی یا متانول داخل ترکیبات ضدعفونی کننده های سطوح است، بنابراین اصلا توصیه نمی شود که از این ترکیبات برای تماس با دست استفاده شود.

وی با بیان اینکه الکل صد درجه به دلیل تبخیر سریع، فرصت و زمان کافی برای ضدعفونی ندارد، افزود: الکل صد درصد یا صد درجه هیچوقت برای ضدعفونی کردن توصیه نمی شود، به این دلیل که به محض ریختن روی دست یا روی سطح تبخیر می شود و فرصت کافی برای ضد عفونی کردن وجود ندارد، به همین دلیل الکل را محلول در آب یا رقیق می کنند که هم دیرتر تبخیر شود و فرصت گند زدایی و کشتن ویروس ها را داشته باشد و هم به این خاطر که الکل محلول در آب خاصیت ضدعفونی کردن وابسته به غیر فعال بودن پروتئین های مرتبط با ویروس را، می تواند داشته باشد.

این متخصص طب اورژانس با اشاره به اینکه ضدعفونی کننده دست ها حاوی مواد نرم کننده هستند، افزود: الکل های موجود در مواد ضدعفونی کننده سطوح را به 70 درصد می رسانند و الکل های موجود در مواد ضدعفونی کننده مخصوص دست را به 60 درصد کاهش می دهند. علاوه بر این در ترکیبات مواد ضدعفونی کننده مخصوص دست ها یکسری مواد افزودنی مانند نرم کننده های پوستی و گاهی ترکیبات آلوئه ورا اضافه می کنند که خشکی پوست را به حداقل برساند.

 

ضدعفونی کننده ها حداقل 30 ثانیه روی سطوح بماند

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان درباره زمان مناسب ماندگاری مواد ضدعفونی بر سطوح می گوید: زمانی که از ضدعفونی کننده های سطوح استفاده می شود، باید حداقل 30 ثانیه روی سطح بماند که فرصت برای از بین بردن ویروس وجود داشته باشد، بعضی از افراد به محض آن که مواد ضد عفونی کننده را روی سطح اسپری می کنند، بلافاصله این مواد را خشک می کنند که این روش سبب می شود فرصت کافی برای از بین بردن ویروس از ماده ضدعفونی کننده گرفته می شود، درحالی که باید بین 30 تا 40 ثانیه ماده ضدعفونی کننده روی سطح باقی بماند و بعد اقدام به خشک شدن آن کنند.

این پزشک فوق تخصص با بیان اینکه بعضی از اشخاص بعد از استفاده از ماده ضدعفونی کننده الکلی، دست هایشان را با دستمال کاغذی خشک می کنند، گفت: با این اقدام فرصت کافی برای از بین بردن ویروس وجود نخواهد داشت، بنابراین برای ضدعفونی کردن دست ها بهتر است وقتی ژل یا محول ضد عفونی کننده را به دست ها می زنند دست هایشان را به سمت چپ و راست حرکت دهند تا دست ها خشک شود و یا اینکه فرصت کافی به مدت حداقل 30 ثانیه روی پوست دست باقی بماند.

 

مواد ضدعفونی کننده سطوح برای دست استفاده نشود

دکتر صمصام شریعت در خصوص مواد ضدعفونی که حاوی الکل نیستند نیز توضیح داد: مواد ضدعفونی کننده غیر الکی هم وجود دارد که برای ضدعفونی کردن سطوح، ترکیباتی چون آیوداین یا بتادین و یا پراکسید هیدروژن یا H2O2 یا همان آب اکسیژنه دارند. ترکیباتی غیر الکلی که برای تماس با دست استفاده می شود هم می تواند حاوی موادی شامل تریکلوزان یا بنزالکونیوم کلراید و کلر هگزیدین باشد. این ترکیبات، خاصیت ضد عفونی کنندگی دارند اما الکلی نیستند.

وی با بیان اینکه توصیه می شود مواد ویژه ضدعفونی کردن سطوح برای دست ها استفاده نشوند، چراکه عوارض خاص خود را دارند، خاطرنشان کرد: اخیرا در بین مردم استفاده از آب اکسیژنه رقیق شده یا وایتکس رقیق شده شایع شده است. براساس دستور العملی که الان وجود دارد، سه چهارم محلول وایتکس پنج درصد با چهار لیتر آب مخلوط شود و یا یک دوم فنجان محلول پراکسید هیدروژن با چهار لیتر آب حل شود. 

 

خطر نگهداری مواد ضدعفونی کننده در بطری های نوشابه و آب معدنی

این فوق تخصص مسمومیت ها با تاکید براینکه توصیه می شود مردم اینگونه مواد ضدعفونی کننده را داخل خانه تهیه نکند، اظهار کرد: گاهی با سرچ در اینترنت ممکن است دستورالعمل های مواد ضدعفونی کننده را مطالعه کنند، درست است که شاید این دستور العمل ها تایید شده وزارت بهداشت و یا سازمان بهداشت جهانی باشد، اما ممکن است مختص مراکز صنعتی، محیط های بیمارستانی و آزمایشگاهی باشند که با اندازه گیری مشخص، محلول رقیق شده را تهیه می کنند. اگر این محلول ها در منزل تهیه شود، گاهی در ظروف عادی مانند بطری های یک بار مصرف نوشابه و آب معدنی نگهداری می شود، درحالی که متاسفانه اخیرا شاهد مسمومیت تعداد زیادی از افراد به خصوص کودکان هستیم و متاسفانه آمار مسمومیت با پراکسید هیدروژن زیاد شده است.

وی ادامه داد: خانمی در منزلش محلول رقیق شده پراکسید هیدروژن را تهیه و در بطری آب معدنی ریخته بود و متاسفانه اشتباهی به جای آب استفاده کرده بود. بنابراین توصیه می کنم که افراد مطلقا اینگونه مواد را در منزل تهیه نکنند. خوشبختانه مواد ضدعفونی کننده در داروخانه ها و فروشگاه های مجاز وجود دارد، بنابراین حتی المقدور از موادی که به صورت کارخانه ای با برچسب مشخص و استاندارد تهیه شده استفاده کنید.

دکتر صمصام شریعت با اشاره به اینکه بعضی از افراد الکل سفید یا اتانول را در منزل رقیق می کنند، افزود: اگر درصد الکل موجود در محلول الکی کمتر از 70 درصد باشد برای سطوح بی فایده است و اگر کمتر از 60 درصد باشد برای دست ها بی فایده است، بنابراین محلولی را در منزل تهیه می کنند که هیچگونه اثری نخواهد داشت. 

 

استفاده از دستمال های ضدعفونی کننده

این متخصص طب اورژانس در خصوص روش استفاده از دستمال های مرطوب اظهار کرد: دستمال های مرطوب برای سطوح و برای دست ها موجود است، اما بعضی از این دستمال ها مانند دستمال های آرایشی حاوی مواد ضدعفونی کننده نیستند و افراد اگر خواستند از اینگونه مواد استفاده کنند حتما باید مشخصات درج شده بر بسته بندی را مطالعه کنند که آیا برای ضدعفونی کردن استفاده می شود یا خیر؟ چون اگر مواد ضدعفونی کننده در آن وجود نداشته باشد نه تنها سودی نخواهد داشت، بلکه محیط را مرطوب و احتمال انتقال ویروس و عفونت را بیشتر می کند. به عنوان مثال دستمال های پاک کننده آرایش اگر حاوی الکل باشد به پوست صورت آسیب می رساند، ولی بعضی از افراد فکر می کنند این دستمال ها فقط به این دلیل که مرطوب هستند، خاصیت ضدعفونی کنندگی دارد و از آن برای دست یا سطح استفاده می کنند.

وی بار دیگر توصیه کرد افراد حتما مشخصات درج شده بر روی محصولات بهداشتی را مطالعه کنند تا حاوی مواد ضدعفونی کننده باشد و افزود: اگر از دستمال های حاوی الکل برای سطحی استفاده کردند مطلقا برای سطح دیگری مجدد استفاده نکنند و یا گاهی ابتدا دست ها را با این دستمال ها پاک می کنند و سپس با همین دستمال سطحی را پاک می کنند و چون این دستمال مرطوب است منجر به انتقال ویروس می شود، پس بهتر است اگر برای دست ها استفاده می کنند، برای هر دست یک دستمال جداگانه استفاده کنند.

 

آب و صابون، بهترین راه برای ضدعفونی دست ها

دکتر صمصام شریعت استفاده از آب و صابون را بهترین راه برای ضدعفونی کردن دست ها دانست و تصریح کرد: اولین و بهترین راه برای ضدعفونی کردن دست ها، شستن دست ها با آب و صابون به مدت 20 ثانیه است. زمانی که شهروندان در منزل حضور دارند اصلا نیازی به استفاده از مواد ضدعفونی کننده برای دست ها ندارد، چون آب و صابون در دسترس هست، بنابراین باید کاملا کف دست ها، روی دست ها، بین انگشت ها و زیر ناخن ها به صابون آغشته شود و زیر شیر آب حداقل به مدت 20 ثانیه آبکشی شود.

 

افزایش عوارض استفاده از مواد ضدعفونی کننده در منزل

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با اعلام اینکه متاسفانه عوارض استفاده از مواد ضدعفونی در بین مردم بسیار زیاد شده است، گفت: انواع التهاب های پوستی، اگزما و درماتیت که ناشی از استفاده از اینگونه مواد است و استفاده بیش از اندازه از این مواد ضدعفونی کننده در منازل تعجب برانگیز است.

وی ادامه داد: محلول هایی که برای سطوح استفاده می شود قوی تر هستند، بنابراین بهتر است هنگام استفاده از این گونه محلول ها حتما از دستکش استفاده شود، به این صورت که دستکش بپوشند، سطح را ضدعفونی کنند و سپس دستکش ها را دور بیاندازند.

 

استفاده از مواد ضدعفونی کننده برای لباس و حوله

فوق تخصص مسمومیت ها در خصوص روش استفاده از مواد ضدعفونی برای لباس ها بیان کرد: بر روی برچسب بعضی از مواد ضدعفونی نوشته شده که علاوه بر سطوح، برای لباس هم قابل استفاده هستند، البته برای لباس باید به صورت رقیق شده استفاده شود چون گاهی مواد ضد عفونی ممکن است برای لباس آسیب زا باشند. به عنوان مثال ترکیباتی که حاوی وایتکس هستند سبب آسیب رساندن می شود و یا اینکه بعضی از افراد ساعت ها لباس های خود را در محلول ضدعفونی کننده قرار می دهند که این روش سبب آسیب دیدن به لباس می شود.

وی با تاکید بر اینکه مواد ضدعفونی کننده براساس دستور العمل درج شده و به صورت رقیق شده استفاده شود، گفت: معمولا میزان رقیق شدگی برای لباس، نصف رقتی است که برای سطوح استفاده می شود و قرار دادن لباس ها در این محلول ها به مدت چند دقیقه کافی است. مثلا 5 تا 10دقیقه کافی است و لازم نیست که لباس ها را ساعت ها در محلول قرار دهند و بعد از لباس را با دستکش خارج و آبکشی کنند.

وی اضافه کرد: برای ضدعفونی کردن لباس ها اگر از ماده ضدعفونی کننده استفاده نمی کنند هم مشکلی ندارد و می توانند لباس را بشویند و قبل از پوشیدن، لباس را اتو و استفاده کنند. حتی برای رو بالشتی ها می توان آنها را شست و مانند لباس و ماسک های پارچه ای قبل از استفاده اتو کنند.

 

ضدعفونی کردن خریدها و مواد خوراکی

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان ضدعفونی کردن خریدها را به دو دسته عمده تقسیم کرد و افزود: دسته اول خریدهایی است که قابلیت شست و شو دارند مانند بطری های شیر، آب میوه و کنسروها، قوطی های پنیر و قوطی های پلاستیکی و ... بهترین راه برای ضدعفونی کردن اینگونه خریدها، شستن آنها با آب و صابون است و اگر قابلیت شست و شو ندارد، می توان در صورتی که بسته بندی های غیرقابل نفوذ دارد، از همان محلول های ضد عفونی کنندگی سطوح اما به صورت رقیق شده استفاده کنند و در اینجا هم میزان رقیق شدگی یک دوم است. به عنوان مثال باید پلاستیک میوه را کامل گره بزنند؛ به طوری که اصلا مواد ضدعفونی به داخل نفوذ نکند و قسمت بیرونی و خارجی پلاستیک را با مواد ضدعفونی، ضد عفونی کنند، اما توصیه ای که می شود حتی المقدور برای مواد خوراکی از مواد ضدعفونی کننده سطوح استفاده نکنند و شست و شو با آب و صابون و یا آب و مایع ظرفشویی انجام شود.

وی با اشاره به اینکه بعضی از اشخاص فکر می کنند که اگر مواد ضدعفونی کننده را به پوست میوه ها اسپری کنند هیچ مشکلی ندارد در صورتی که کاملا تفکر اشتباهی است، افزود: بعضی از افراد مواد ضدعفونی کننده سطوح را حتی به پوست تخم مرغ اسپری می کنند که این هم اشتباه است و باعث ورود اینگونه مواد به داخل تخم مرغ و مسمومیت در طولانی مدت می شود. درحالی که اگر تخم مرغ داخل یک بسته یا پک پلاستیکی و غیر قابل نفوذ قرار گرفته باشد، پک را می توان ضدعفونی کرد.

صمصام شریعت با اشاره به شرایط سختی که برای زنان باردار وجود دارد، گفت: سیستم ایمنی زنان باردار نسبت به افراد دیگر ضعیف تر است و در حقیقت جان دو نفر در خطر است، بنابراین بهتر است ماندن در قرنطینه را خیلی سختگیرانه جدی بگیرند و مطلقا به جز موارد بسیار ضروری مثلا مراجعه به پزشک برای ویزیت دوران بارداری از منزل خارج نشوند. این درحالی است که متاسفانه بعضی از زنان باردار به استفاده بی رویه از مواد ضدعفونی رو آورده اند که تماس پوستی و استنشاق اینگونه مواد سبب می شود هم مادر و هم جنین دچار مسمومیت شوند و عوارضی از جمله به تعویق افتادن رشد جنین و حتی مرگ جنین در داخل رحم را در پی خواهد داشت.

 

اما و اگرهای استفاده از سشوار

این پزشک فوق تخصص با بیان اینکه بعضی افراد فکر می کنند اگر سشوار را به بدن بگیرند، بدن ضدعفونی می شود، توصیح داد: حرارت سشوار برای بدن باعث آسیب زدن به پوست می شود و هیچگونه توصیه ای به استفاده از سشوار برای بدن انسان نشده است.

وی با بیان اینکه استفاده از سشوار وارد دستور العمل سازمان بهداشت جهانی نشده، گفت: ولی بعضی از مقالات و منابع پیشنهاد داده اند با توجه به اینکه ویروس در دمای بالا زنده نمی ماند، می توان از حرارت زیاد سشوار برای سطوح استفاده کرد، به صورتی که سطح مورد نظر کاملا گرم و سوزان شود و دمای سطح از دمای بدن انسان بالاتر برود، یعنی هنگامی که انسان به آن سطح دست می زند، سطح مورد نظر سوزان باشد، به همین دلیل است که استفاده از سشوار برای بدن توصیه نمی شود چون هیچکس نمی تواند دمای زیاد سشوار را تحمل کند.

 

استفاده از ماسک های پارچه ای در چه مواردی مفید است؟

فوق تخصص مسمومیت ها با بیان اینکه استفاده از ماسک های پارچه ای برای کادر درمان هیچگونه اثر پیشگیری کننده ای ندارد، اظهار کرد: در محیط هایی که شخص مبتلا به کرونا، مشکوک به کرونا و یا ناقل هستند، استفاده از این ماسک ها هیچ تاثیری ندارد. اما افراد عادی که از ماسک پارچه ای استفاده می کنند باید بعد از هر بار استفاده، ماسک را به طور کامل با آب و صابون بشویند و بعد از خشک شدن و قبل از استفاده حتما اتو کنند.

وی با اشاره به اینکه برخی افراد ماسک پارچه ای را با مواد ضدعفونی کننده می شویند، گفت: ممکن است محلول به درستی از ماسک خارج نشود و بعد از خشک شدن دوباره استفاده کرده و دچار تنگی نفس شوند. متاسفانه چند نفر ماسک پارچه ای را با وایتکس شسته بودند و بعد از خشک شدن استفاده کرده و بعد به دلیل تنگی نفس به بیمارستان مراجعه کردند.

 

مخلوط کردن مواد ضدعفونی کننده ممنوع

دکتر صمصام شریعت با تاکید بر خودداری از مخلوط کردن مواد ضدعفونی کننده، تصریح کرد: هرکدام از مواد ضدعفونی کنند حاوی مواد متعددی هستند و گاهی ترکیب آنها با یکدیگر سبب تولید گازهای سمی می شود و فرد را دچار علائم تنفسی می کند، بنابراین اگر افراد قصد استفاده از مواد ضد عفونی کننده را دارند، باید به صورت جدا استفاده شود.

وی خاطرنشان کرد: یکی از دلایلی که رقیق کردن مواد ضدعفونی را در خانه توصیه نمی کنیم این است که ممکن است هنگام رقیق کردن، گاز ماده ضدعفونی کننده متصاعد شود و برای افراد آسیب و عوارض تنفسی را به همراه بیاورد.

 

پیشگیری از مسمومیت اطفال

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با تأکید بر ضرورت پیشگیری از مسمومیت اطفال، اظهار کرد: مواد ضد عفونی کننده نباید در دسترس اطفال قرار گیرد، همچنین بعضی از خانواده ها دست فرزندان خود را مکرر با مواد ضدعفونی کننده، ضدعفونی می کنند که سبب می شود پوست بچه ها خشک شده و هم در معرض حساسیت های پوستی قرار می گیرند، درحالی که بهترین راه ضدعفونی کردن دست ها استفاده از آب و صابون است.

وی بار دیگر با تاکید براینکه بهترین راه شستن دست با آب و صابون و در صورت نیاز استفاده از مواد ضدعفونی کننده است، ادامه داد: اگر نیاز به استفاده از مواد ضدعفونی کننده بود حتما باید موادی که در داروخانه ها موجود است، تهیه و استفاده شود و برای دست، از مواد و ژل های مختص دست استفاده کرد.

این پزشک فوق تخصص با بیان اینکه استفاده از الکل برای ضدعفونی کننده دست آسیب زا است، خاطرنشان کرد: الکل لایه بیرونی پوست را از بین می برد و بدن را آماده و مستعد ورود ویروس می کند، درحالی که یکی از عوامل دفاعی بدن، لایه خارجی پوست است که بدن را از ورود ویروس ها محافظت می کند، اما استفاده از الکل این لایه از پوست را دچار آسیب کرده و ورود ویروس به بدن را تسهیل می کند.